Tamam Tamam Dijital İkizin Var, Tamam. Biz de Yedik

Sene 1998… İskenderun Demir Çelik Anadolu Lisesi’ndeyiz. Arkadaşım Deniz Ö. (biz kendi aramızda ona öyle deriz) bana bir gazete kupürü uzatıyor. Üzerinde yazan yazı şöyle “Karpatların Maradonası Hagi”. Deniz ve diğer dostlarımın bana sık yaptığı şeydi o zamanlar bu. Gheorghe Hagi hayranı olduğum için Hagi defterime ekleyeceğim gazete, dergi parçaları bulup bana getirmek. Şimdiler de durum çok benzer. Yapay Zeka ile yapılan bir şey olduğu anda heryerden bana bir link, doküman, kişi ve/veya davet iletiliyor. O zamanlar belli ettiğim ilgi alanıma karşılık veren dostlarım gibi şu sıralar da uzmanlık alanım olan ‘yapay zeka’ hakkında besleniyorum.

Not: Bu olay bir nevi ilgi alanınızla alakalı bilginizi ve odağınızı artırmak için o alandan başkalarına bahsetmenin, yeri geldiğinde dillendirmenin ne kadar katkı sağlayan bir şey olduğunun da göstergesi. Bunu herkese tavsiye ederim. Dillendirin, korkmayın.

Yine böyle bir link ulaştı bana. Bir dijital pazarlama uzmanı kendi “Dijital İkizini” oluşturup herkesin kullanımına açmış. Allah razı olsun. Ne kadar da iyi niyetli biri. Onca yıllık bilgisini, deneyimini, görmüş geçirmiş olduğu vakaları vs. hepsini bilabedel herkese açması büyük cömertlik(!) değil mi?

Değil…

Gelin size işin aslını, ne olduğunu ve ne olmadığını anlatayım. İlginizi çektiyse beni daha sıkı takip etmek adına buraya YouTube Kanalımı bırakıyorum. Abone olursanız, daha sık bu tür farkındalık içeriklerini bulabilirsiniz:

Dijital İkiz Kavramı mı Yoksa Custom GPT mi?

Önce karşılaştığım şeyi bir kez daha anlatayım. Uzman arkadaşımız şu minvalde bir paylaşım yapmış; “Ey Ahali! Dijital İkizimi Yarattım. Dijital Pazarlama konusunda benden doğrudan destek alıyor gibi bedavaya yapay zeka aracılığıyla destek alabilirsiniz!”

İddialı değil mi? “Dijital İkiz” dedi diye benim de ilgimi çekti. Zira biz de sağlık alanındaki startupımız için tam olarak hastaların dijital ikizlerini oluşturmak için bu kavramı baz aldığımız ve AWS üzerindeki sunucularımızda farklı makine öğrenmesi çalışmaları yapıyoruz. Bir de şu enfes yazıyı okuduğum bir zamana denk gelmesi de aslında bu konuyla alakalı yazı yazmama vesile oldu tabi;

Yazıyı okumak için görsele dokunun

Bahsettiğim vaka özelinde biraz incelediğimde anladım ki, aslında yapılan şey basit bir CustomGPT oluşturmak. Burada hemen bir durup, iki kavramı tanımlayalım bilmeyenler için. Çünkü bu tür kavramların yanlış anlaşılması hem bilgi kirliliği yaratıyor hem de niyetler konusunda kafaları karıştırıyor.

Dijital İkiz Nedir?

Dijital ikiz, bir şeyin gerçek dünya yansımasıdır. En net açıklaması bu. Ama sıradan bir yansıma değil tabi ki; bu yansıma, gerçek dünya ile senkronize, sürekli veri alıp işleyen, sistemin her hareketini takip eden, neredeyse bir gölge gibi onunla yaşayan bir teknoloji parçasıdır. Yani ikizi yapılan fiziksel olgunun, nesnenin veya sistemin gerçek dünyada yaşadığı bir değişimi de ikizin yansıtması gereklidir.

Örneğin:

• Bir fabrikanın enerji tüketimini optimize etmek için gerçek zamanlı veriler toplaması.
• Bir uçağın tüm mekanik parçalarını takip edip olası arızaları tahmin etmesi.
• İnsan vücudunu modelleyerek, sağlık durumu hakkında bilgi vermesi.

Kısacası dijital ikiz, “Ben sizin geleceğinizi gördüm; buradan gitme, kaza yaparsın!” diyebilecek kadar iddialıdır dostlar. Tabi ki geleceği görmek imkansız ama dijital ikiz kavramının arzu ettiği nihai hedef bu tahminlemeleri veriye dayalı %100 doğrulukta yapmaktır.

CustomGPT Nedir?

Custom GPT ise bir yapay zeka modelinin özelleştirilmiş halidir. Adı üzerinden Custom: Customise kelimesinden gelir ve özelleştirilmiş demektir. GPT ise tabir-i caizse dönüştürücü sinir ağlarıdır. AçılımıGenerative Pre-trained Transformer olan bu teknoloji, doğal dil işleme alanında kullanılan açık kaynaklı bir yapay zeka modelidir. GPTler önceden eğitilmiş modellerdir. Bu sayede, daha az eğitim verisi kullanarak daha iyi sonuçlar elde etmeleri aslında amaçlanıyor. Neyse bu konuda özel bir eğitimimiz gelecek, onun reklamı gibi de olmasın şimdi. Meraklılar bana iletişim bölümünden mesaj atarlarsa bilgilendirebilirim.

CustomGPT’leri ben çok seviyorum ve sık kullanıyorum. Kendi asistanlarımı, çalışanlarımı oluşturuyorum. Bunu öğrenenler de otomasyon desteğiyle harika işler çıkarabilirler. Mesela benim gibi biri, bir GPT’yi alır, “Hadi sen artık finans uzmanı gibi konuşan bir yapay zeka ol” der ve bazı bilgilerle onu donatır. Oldu mu sana Custom GPT! Fakat burada kritik bir nokta var: Custom GPT’nin bilgi kaynağı statiktir. Kendisine yüklenen bilgilere bağlıdır ve fiziksel bir varlıkla bağlantısı yoktur. “Gerçek zamanlı veri” mi dediniz? O iş o kadar kolay değil işte…

Dijital İkiz vs. Custom GPT: Farkları Nelerdir?

Peki, Niye Bu Kadar Karıştırılıyor?

Aslında sebep çok basit: Söylemesi havalı. “Custom GPT oluşturdum” dediğinizde kulağa biraz teknik, biraz sade geliyor. Ama “Dijital İkiz yarattım” dediğinizde işler değişiyor. İnsanlar “Vay be, adam fiziksel dünyayla yapay zekayı bağlamış, uzay çağına geçmiş!” diyor. Hâlbuki gerçekler biraz daha mütevazı. Eleştirme modumun ayarını henüz artırmayacağım. Sona saklıyorum bu kısmı. Biraz daha sabır…

Dijital İkiz Nasıl Oluşturulur?

Bir yapının dijital ikiz olarak adlandırılabilmesi için bazı şartları sağlaması gerekir. Aşağıdaki özelliklere sahip olduğunda o sisteme dijital ikiz diyebilirsiniz. Nedir bunlar?

1. Gerçek Zamanlı Veri Entegrasyonu: Fiziksel sistemlerden sürekli veri almalı.
2. Fiziksel ve Dijital Senkronizasyon: Dijital model, fiziksel varlıkla birebir uyumlu olmalı.
3. Simülasyon ve Tahmin Yeteneği: Gelecekteki durumları veya davranışları simüle edebilmeli.
4. Adaptif ve Dinamik Olmalı: Çevresel veya sistemsel değişikliklere uyum sağlayabilmeli.

Şimdi o uzman arkadaşımıza şu soruyu sormak lazım: ChatGPT üzerinde oluşturduğun basit bir “Custom GPT” bu şartları sağlıyor mu? Cevap hakkı doğmasın diye isim de vermedim, çünkü gerek yok. Cevabımız tabii ki hayır. Hadi bu yazıyı okuduğunu düşünüp bunu biraz daha derinleştirelim. Şu birkaç sorgulayıcı soruyu da soralım;

“Dijital İkiz” Ayrıştırma Rehberi

• Fiziksel Dünya ile Bağlantısı Var mı?:Örneğin, “Şu anda hangi gerçek zamanlı veriyi işliyorsun?” diye sorsanız, Custom GPT’nin böyle bir bağlantısı olmadığını göreceksiniz. Size verdikleri yanıtlar şöyle olacak;
  • Dijital İkiz: “Tabii ki, işim bu!”
  • Custom GPT: “Üzgünüm, ben böyle şeyler yapmam.”
• Adaptif mi? Öğreniyor mu?:“Son 24 saatte ne öğrendin veya adapte oldun?” diye bir soru yöneltin. Cevap büyük olasılıkla “Ben statik bilgiyle çalışıyorum” olacaktır. Sorumuzu soralım ve yanıta bakalım;
  • Dijital İkiz: “Sürekli öğreniyorum!”
  • Custom GPT: “Hayır, bu hâlimle idare edeceksiniz.”
• Bir Sistemi Simüle Edebilir mi?:“Bir fabrikanın enerji tüketimini optimize etmek için ne yaparsın?” diye sorun. Size genel geçer teorik bilgiler sunar, ama simülasyon yapamaz. Soralım bakalım;
  • Dijital İkiz: “Evet, bunun için varım.”
  • Custom GPT: “Verilen bilgilerle yanıt oluştururum, ama simülasyon yapmam.”

Peki, İnsanlar Neden Bu Tür Paylaşımlar Yapıyor?

Gelelim bu tür iddiaların arkasındaki ASIL motivasyona. Şahsi fikrim şu: Bu tarz paylaşımlar tamamen popüler olma, konuşulma ve gündemde kalma amacı taşıyor. Dijital dünyada herkes dikkat çekmeye çalışıyor, bunu anlıyorum. Zira ben de dikkat çekerek para kazanıyorum. Ancak, bu tarz yanıltıcı ifadeler işin etik boyutunu aşmaya başlayabilir. İnsanlar gerçekten “dijital ikiz” gibi bir teknolojiyle muhatap olduklarını düşünerek bu kişilere güvenebilir. Bu da yanıltıcılığın bir adım ötesine geçerek, dolandırıcılığa kapı aralayabilir.

Sevgili dostlar, bu yazıyı yazarken aklıma şu geldi: Bir dönem “Bitcoin madencisiyim” deyip aslında kahve dükkanında freelance çalışan arkadaşlar vardı. Şimdi de “Dijital İkizim var” deyip aslında Custom GPT yapanlar ortaya çıkıyor. Bir de unutmadan Cem Gelinoğlu’nun şu kısa videosu bu tür şeyler yapanların kaygıları ve gerçek yüzlerini ortaya koyuyor bana göre;

@cemfoniSalı gününe devlet hastahanesinden sıra almış motivasyoncu♬ orijinal ses – Cem Gelinoğlu

Bunlar bazıları için zararsız gibi görünebilir ama bu tür yaklaşımlar uzun vadede insanların güvenini sarsar. Teknolojiye olan güven, dürüstlüğe bağlıdır. Eğer bir şey yapıyorsanız, ne olduğunu açıkça anlatın. “Dijital İkiz” olmak büyük bir iddia; eğer yapamıyorsanız, “Ben bir GPT özelleştirdim” deyin, bunun da bir kıymeti var. Neden en değişik en iddialı en uzay siz olmak zorunda olasınız ki? Hayırdır? Tren mi kaçıyor? Yoksa egonuz mu sarsılıyor? Nedir olayınız :)

Son Sozüm Beyaz Yakalılara, Yok Yok Herkese Ama En Çok Onlara

Sevgili dostlar, dijital dünyada gördüğünüz her “havalı” şeyi hemen benimsemek zorunda değilsiniz. Şüpheci olun, sorun, araştırın. Bu konuda sevgili Baturay Özdemir’in ‘Bİ DURUN YA!’ göndermesini hatırlayalım;

@baturayozdemirBiraz Daha isimli gösterim youtube kanalımda yayında!♬ original sound – Baturay Özdemir

Kısacası sevgili dostlar, böyle iddialar karşısında şüpheci olun. Her gördüğünüz kavramı hemen doğru kabul etmeyin. Teknolojinin çok hızlı geliştiği bir dönemde yaşıyoruz, evet, ama bu durum her şeyin “harika bir buluş” olduğu anlamına gelmez. Dijital dünyada güven her şeydir. Güveni suistimal eden bu tür yaklaşımlar, uzun vadede o kişinin de itibarını zedeleyecektir.

Benim nacizane tavsiyem şu: Eğer bir yapay zeka hizmetinden faydalanmak istiyorsanız, önce tam olarak ne sunduğunu anlamaya çalışın. Sadece “dijital ikizimle çalışıyorsunuz” gibi süslü laflara kanmayın.

Sevgiler.